ANALJEZİK KULANIMI

Analjezikler (ağrı kesiciler) akut ve kronik ağrı sendromlarında ağrı yakınmasının giderilmesinde kullanılan ilaç grubudur.

Analjeziklerin kullanımı çok eskilere dayanmakla birlikte, toplumda en sık kullanılan ilaçlardır. Opium 5000 yıldır, asetil salisilik asit ise 100 yılı aşkın süredir analjezik olarak kullanılmaktadır.

Özellikle son 20-30 yıldır ağrı bilimindeki ilerlemeler doğrultusunda kronik ağrının zararlarının anlaşılması ile analjezik kullanım ilkeleri önem kazanmıştır.

Analjezikler, kullanım ilkelerine bağlı olarak kullanıldığında hastaların %85 ‘inde yeterli ağrı kontrolü sağlanabildiği, ancak halen hastaların %46’ sının yetersiz tedavi edildiği bildirilmiştir.

Etkin ve doğru analjezik kullanımını amaçlayan çalışmalar 80 ‘li yıllarda Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bünyesinde başlamıştır.

Analjezik kullanımında DSÖ ’nün önerdiği, dikkate alınması gereken kurallar aşağıda belirtilmiştir.

  • Analjezik seçimi ağrının şiddetine göre basamak prensibi doğrultusunda yapılmalıdır.

 

DSÖ 3 basamaklı merdiven prensibini geliştirmiştir. Buna göre analjezikler en düşük etkiliden, en yüksek etkiliye göre sıralanmıştır.

  • Analjezik seçiminde ağrının nedeni ve niteliği dikkate alınmalıdır.

 

Ağrının nedeni ve oluşma mekanizması kullanılacak analjezik ilacın belirlenmesinde rol oynar. Örneğin iltihabi bir durumda NSAİİ kullanılması, ateşin eşlik ettiği ağrılı hastada parasetamolün veya metamizolün tedaviye eklenmesi gerekebilir. Kolik tarzındaki ağrılarda ise spazm giderici analjezikler tercih edilmelidir. Kemik ağrılarında NSAİİ etkin olduğu bilinmektedir.

  • Analjezik kullanımında önce ağız (oral) yolu tercih edilmelidir.

 

Kronik ağrı durumlarda uzun süre analjezik kullanımında öncelikle en basit, ucuz ve noninvaziv yol olan ağızdan ilaç alım yöntemi seçilmelidir.

  • Analjezik dozu her hasta için ayrı değerlendirilmelidir.

 

Subjektif bir duyu olan ağrıyı giderecek analjezik miktarı kişiden kişiye değişmektedir. Benzer ağrı şikâyetine sahip insanların analjezik gereksinimleri büyük farklılıklar göstermektedir.

  • Analjezikler belli zaman aralıklar ile ağrı başlamadan verilmelidir.

 

Gün boyunca kesintisiz analjezi sağlanması önemlidir. Böylelikle hasta ağrının oluşturduğu kısır döngüye girmez. ‘Lüzum halinde’ şeklinde analjezik kullanımı sık yapılan hatalardan biridir.

  • Yan etki profilaksisi ve tedavisi yapılmalıdır.

 

Analjezik ilaç kullanımına bağlı kabızlık, bulantı-kusma, midede yanma gibi şikayetler uygun ilaçlarla tedavi edilmelidir.

  • Hasta ve yakınlarının gereksiz korkuları giderilmelidir.

 

    1.  
  • Adjuvan ilaçlar kullanılmalıdır.

 

Adjuvanlar ilaçlar  yani esas kullanım alanı ağrı dışında olan ilaçlar bazı ağrı tiplerinde etkili olabilmektedirler. Antidepressan, antikonvulzan, anksiyolitik, kortizon gibi birçok ilaç adjuvan olarak kullanılmaktadır.